[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tego wynikało, że płace robocze miały tu mniejszą realną wartość niż na terenach włączonych do Rzeszy; przydziały kartkowe były też mniejsze. Pierwszoplanową rolą rolnictwa polskiego było zaopatrywanie Niemiec i armii niemieckiej w płody rolne. Cała nadwyżka miała być oddawana okupantom. Rolnicy zatrzymywali sobie jedynie określoną przez władze niemieckie część płodów i otrzymywali za pracę niewielkie wynagrodzenia. 63. Przemiany własnościowe na ziemiach polskich w latach II wojny światowej. NIEMCY Rzesza i rząd GG przejęły majątek państwa polskiego. Z GG powołano specjalne przedsiębiorstwo skupiające te zakłady. Konfiskacie uległy mienia żydowskie, a także większa i lepsza własność polska. Prze- jętym mieniem administrowali najpierw komisarze, a potem urzędy powiernicze. W rękach niemieckich zna- lazł się cały przemysł wydobywczy, ciężki i elektromaszynowy. Przemiany te nie objęły jedynie drobnego i średniego przemysłu GG oraz rzemiosła. Okupant poczynił też pewne nakłady inwestycyjne - kilka obiek- tów w COPie, rozbudowa Zakładów Cegielskiego w Poznaniu, fabryka kauczuku syntetycznego w Oświęci- miu. Te poczynania nie zrównoważyły jednak demontażu i dekapitalizacji (np. poprzez ograniczenie re- montów) zachowanych wytwórni. Już jesienią 1939 roku zaczęto przejmować majątki od Polaków z terenów wcielonych do Rzeszy. 17. 09. 1940 wydano rozporządzenie wywłaszczające Polaków z dóbr leśnych i rolnych (ich miejsca zajmowali Niemcy ze wschodu). Do połowy 1942 roku ekspropriacje objęły 9, 22 mln ha. Tworzono duże, wzorcowe gospodarstwa dla kolonistów. 60 W GG grabież gruntów miała miejsce na mniejszą skalę i dotknęła jedynie niektóre uprzemysłowione folwarki, a w 1942-43 gospodarstwa chłopskie na Zamojszczyznie. Nadzorem państwowym objęto tylko większą własność. ZSRR Upaństwowieniu w latach 1939-1941 uległy zakłady prywatne, a przejęciu - państwowe. Wprowa- dzono planowanie gospodarcze na różnych szczeblach. na dużą skalę miał miejsce wywóz mienia oraz ty- powe dla gospodarki ZSRR akty dewastacji i marnotrawstwa majatku przemysłowego. Posunięcia inwesty- cyjne obejmowały m. in. odbudowę zniszczeń (np. w Zagłębiu Drohobyckim). W latach 1939-41 przeprowadzono upaństwowienie ziem całkowicie znoszące wielką własność, a także dotykające gospodarstwa chłopskie uznane za zamożne ("kułackie"). Ziemię przejściowo oddawano w użytkowanie pracującym chłopom. Akt ten wymierzony był w ziemiaństwo, duchowieństwo, a także pol- skich osadników wojskowych. Konfiskowano nie tylko użytki rolne, ale też zabudowania gospodarcze i dwo- ry. Równocześnie powstawały pierwsze gospodarstwa spółdzielcze (kołchozy), państwowe (sowchozy) i tzw. stacje maszynowo - traktorowe. Do połowy 1941 roku na terenie włączonym do Ukraińskiej SSR koł- chozy skupiały już 13% ogólnej ilości gospodarstw. Dążąno więc do wyeliminowania sektora prywatnego także w rolnictwie. 64. Straty materialne na ziemiach polskich w latach II wojny światowej. Polska wyszła z I Wojny Zwiatowej wyniszczona gospodarczo. Straty i zniszczenia stanowiły mniej więcej równowartość rocznego dochodu narodowego przed wojną. Produkcja najważniejszych artykułów była daleko niższa niż w 1913r., w niektórych wypadkach wynosiła mniej niż połowę przedwojennej. W po- równaniu ze wskaznikiem z 1913, przyjętym za 100, wskaznik produkcji węgla kamiennego wynosił w 1920r. - 74, 2 stali 60, surówki żelaza 38, 9. Również i produkcja rolna była daleko niższa od przedwojen- nej, nie sięgała w niektórych wypadkach nawet połowy wyniszczona gospodarczo. Straty i zniszczenia sta- nowiły mniej więcej równowartość rocznego dochodu narodowego przed wojną. Produkcja najważniejszych artykułów była daleko niższa niż w 1913r., w niektórych wypadkach wynosiła mniej niż połowę przedwo- jennej. W porównaniu ze wskaznikiem z 1913, przyjętym za 100, wskaznik produkcji węgla kamiennego wynosił w 1920r. - 74, 2 stali 60, surówki żelaza 38, 9. Również i produkcja rolna była daleko niższa od przedwojennej, nie sięgała w niektórych wypadkach nawet połowy wyniszczona gospodarczo. Straty i zniszczenia stanowiły mniej więcej równowartość rocznego dochodu narodowego przed wojną. Produkcja najważniejszych artykułów była daleko niższa niż w 1913r., w niektórych wypadkach wynosiła mniej niż połowę przedwojennej. W porównaniu ze wskaznikiem z 1913, przyjętym za 100, wskaznik produkcji węgla kamiennego wynosił w 1920r. - 74, 2 stali 60, surówki żelaza 38, 9. Również i produkcja rolna była daleko niższa od przedwojennej, nie sięgała w niektórych wypadkach nawet połowy no straty bezpośrednie (np. wartość zabranej produkcji), jak i pośrednie (np. koszty związane z usunięciem niektórych rodzajów znisz- czeń). Były to więc obliczenia bardzo szczegółowe i wszechstronne. Sporządzone je wszakże tylko dla ob- szaru Polski w granicach powojennych, lecz z wyłączeniem Ziem Zachodnich i Północnych, wobec czego są one niekompletne. Informacje zawarte w publikacji o spisie zakładów przemysłowych z 1945r. dają podstawę do okre- ślenia rozmiarów części bezpośrednich strat wojennych (budynki, urządzenia techniczne). Są to wszystko dane średnie, które choć nie kłamią, nie mówią też pełnej prawdy. A. Budynki przemysłowe. % zniszcze- Liczba zakła- % zakła- nia dów dów Do 10 2257 15, 0 11-25 3119 20, 7 26-50 3736 24, 8 51-75 882 5, 9 76 i więcej 2626 17, 3 Nie wiado- 2452 16, 3 mo Suma 15072 100 B. Gospodarka energetyczna. 61 % zniszcze- Liczba zakła- % zakła- nia dów dów Do 10 596 7, 1 11-25 1047 12, 3 26-50 1600 18, 9 51-75 515 6, 1 76 i więcej 2250 26, 6 Nie wiado- 2458 29, 0 mo Suma 8466 100 C. Urządzenia techniczne. % zniszcze- Liczba zakła- % zakła- nia dów dów Do 10 1192 7, 1 11-25 2828 17, 0 26-50 5091 30, 3 51-75 1567 9, 3 76 i więcej 3199 19, 0 Nie wiado- 2911 17, 3 mo Suma 16788 100 Zredni procent zniszczeń w skali całego przemysłu wyniesie: dla budynków przemysłowych - 35,1, dla go- spodarki energetycznej 52,1 i dla urządzeń technicznych - 45, 4. W lipcu 1945r. czynnych było w Polsce blisko 21 tys. zakładów przemysłowych, czyli prawie 70% ogólnej ich liczby. Pracowało w nich około 700 tys. osób. Gdyby te same zakłady nie były zniszczone, mo- głyby zatrudniać około 1, 4 mln pracowników. A przecież w tysiącach fabryk i kopalń tylko część pracowni- ków trudniła się produkcją. Liczne ekipy robotników zajmowały się uprzątaniem gruzów, pracami remon- towymi, kompletowaniem maszyn i urządzeń. Straty majątku narodowego szacuje się na około 6-mld w cenach z 1938r. . Stanowi to 4-letnią war- tość dochodu narodowego z końca lat 30-tych. 65. Gospodarcze konsekwencje zmian granic po II wojnie światowej. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |