[ Pobierz całość w formacie PDF ]
89. Synaczka był to trzeci syn Ziemowita Trzeciego, Henryk (1366 1393). 90. Salomeą, księżna szczecińska pomyłka: była to Małgorzata (1352 1409), żona księcia słupskiego Kazka. 91. Aby księdzem był i duchowną suknię wdział Henryk, przewidywany na biskupa płockiego, duchownym jednak nie został; wysłany przez Jagiełłę w 1393 roku do Krzyżaków, aby odciągnąć od zdrady przebywającego tam księcia Witolda, poślubił jego siostrę Ryngałłę; gdy wkrótce po powrocie zmarł, podejrzewano, że od trucizny krzyżackiej. 92. Ziemaszko właściwie Siemaszko, Siemko Ziemowit Czwarty (1352 1425/6), drugi syn księcia mazowieckiego Ziemowita Trzeciego; Kraszewski napisał o nim osobną powieść pt. Semko. 93. Janusz (1340 1429) najstarszy syn Ziemowita Trzeciego. 94. Blanki mury zębate, otwory dla łuczników i kuszników. 95. Prze zdrowie (st. pol.) na zdrowie. 96. Siła (st. pol.) wielu. TOM DRUGI 1. Burgundia wówczas odrębne księstwo dzielnicowe, gdzie rządy sprawował młodszy syn lub brat króla francuskiego, obecnie dzielnica Francji. 2. Ogrody tutaj: grody, miasta. 3. Ojciec święty papież Grzegorz Jedenasty (zmarł 1378), wybrany w 1370 roku, pod koniec rządów powrócił do Rzymu; w odpowiedzi kardynałowie francuscy wybrali w Awinionie nowego papieża, co dało początek tak zwanej wielkiej schizmie, która trwała do soboru w Konstancji 1414 1418. 4. Andegaweński dom chodzi o dynastię królów węgierskich, którzy pochodzili z młodszej linii Andegawenów francuskich, panujących w Neapolu. 5. Walezjusze Valois, tak zwała się odnoga Andegawenów panująca we Francji. 6. Sekularyzacja (z łac.) zeświecczenie, tutaj: powrót do stanu świeckiego. 7. Strasburg miasto w Alzacji, zmieniającej wielokrotnie przynależność państwową, obecnie należy do Francji. 8. Bazylea miasto w Szwajcarii. 9. Sędziwój z Szubina Pałuka (około 1340 1406), starosta generalny wielkopolski 1372 1377 i 1389 1397, starosta krakowski 1377 1380, wojewoda kaliski 1381, jeden z pięciu wielkorządców pod koniec panowania króla Ludwika. 10. Dla spraw włoskich Ludwik, pochodząc z rodziny królów neapolitańskich, usiłował pozbawić tronu panującą tam Joannę I, której pierwszym mężem był jego brat Andrzej, zamordowany po roku, zapewne nie bez udziału małżonki. 11. Ordalia (z łac.) tzw. średniowieczne sądy boże; obwiniony miał dowieść niewinności, jeżeli przeszedł bez szwanku między zapalonymi stosami (próba ognia), tonął wrzucony do wody (próba wody), wyszedł zwycięsko z pojedynku (próba miecza) itp. 12. Włocławek siedziba biskupa kujawskiego nie był bezbronny; tu chodzi o Inowrocław, ongiś własność Władysława Białego, istotnie przez księcia zajęty. 13. Złotoryja gród obronny w byłym księstwie gniewkowskim, dziś miasto w województwie wrocławskim. 14. %7ływię (st. pol.) niech żyje! 15. Myto (st. pol.) opłata za przewóz lub przejazd. 16. Skład prawo składu nakładało na kupców przejezdnych obowiązek wystawiania na sprzedaż wiezionych towarów. 17. Zwironek osobny budynek, spiżarnia. 18. Kusza broń podobna do łuku, naciągana mechanicznie, wyrzucająca większe pociski i na znaczniejszą odległość. 19. Panosza szlachcic niepełnoprawny; kategoria ta wkrótce zaginęła. 20. Szar1ej gród na Kujawach niedaleko Inowrocławia. 21. Bełt strzała używana przez łuczników i kuszników, długa, z ostrym szczytem i rozwidlona na końcu. 22. Ostrokół umocnienie zbudowane z ostro zaciosanych pali drewnianych. 23. Kuna skóry kunie, futra. 24. Toporczyk Sędziwój nie był Toporczykiem, lecz Pałuką; ponieważ znaki herbowe obu rodów były podobne ostrze topora odwrócone tu w jedną, tam w drugą stronę od połowy czternastego wieku ujednolicono je i Pałukowie występowali razem z Toporczykami. 25. Trzymał województwo kaliskie uzyskał je Sędziwój dopiero w 1381 roku, w powieści nazywa się go więc wojewodą niesłusznie. 26. Mentor nauczyciel, wychowawca; Kraszewski przypisuje tu możnym przedwcześnie sposób wychowania, jaki był stosowany dopiero w szesnastym wieku. 27. Szczyt tarcza, tutaj; ludzie należący do jednego rodu. 28. Obiata (st. pol.) ofiara z produktów spożywczych. 29. Wicek Kępa Wincenty z Kępy (zmarł 1386), wojewoda poznański. 30. Zaklika z Międzygórza (zmarł 1412) od 1384 kanclerz koronny. 31. Denar drobny pieniążek o rzymskiej nazwie używany w różnych krajach; Polska opłacała papieżowi tak zwany denar świętego Piotra. 32. Staje albo stajanie (st. pol.) dawna miara długości = 134 metrów. 33. Przewody (st. pol.) niedziela przewodnia na tydzień przed Wielkanocą. 34. Becherek (z niem.) kubek. 35. Pożyje (st. pol.) spożyje, zniszczy. 36. Gunia (st. pol.) okrycie. TOM TRZECI 1. Nie zaspokojony tym, co mu rządy matki z Polski przynosiły od wstąpienia na tron Ludwika nie pobierano w Polsce żadnych podatków dla króla; nastąpiło to w momencie wszczęcia zabiegów o zapewnienie następstwa tronu dla córek, podatek więc stał się formą nacisku politycznego, zwłaszcza gdy zaczęto ściągać zaległości. 2. Poradlne (st. pol.) wcześniej zwane powołowem, pózniej zaś łanowem, obowiązywało od trzynastego wieku, Kazimierz pobierał nawet 12 groszy z łanu i dwa korce zboża, nie był to więc złośliwy wymysł Ludwika. 3. Układy sukcesyjne pomiędzy Kazimierzem a tronem węgierskim wykluczały od sukcesji córki. 4. Domarat Domarat z Pierzchną (zm. 1399), kasztelan poznański, 1380 1386 starosta generalny wielkopolski, jeden z filarów stronnictwa węgierskiego. 5. Hładysz (rus.) po polsku: otoczak. 6. Pigment barwnik, tu chyba w znaczeniu koloru win. 7. Do Rzymu powinno być: do Awinionu. 8. Częstokół ostrokół. 9. Koszyce miasto w Słowacji (Słowacja wchodziła wtenczas w skład królestwa węgierskiego); zjazd ów nastąpił w 1374 roku i możnowładztwo polskie w zamian za zmniejszenie podatku królewskiego do dwóch groszy z łana kmiecego (przywilej koszycki) zgodziło się uznać prawo córek Ludwika do tronu polskiego. 10. Rąbek (st. pol.) chustka, szalik. 11. Marszałek po wielkim mistrzu pierwszy dygnitarz krzyżacki. 12. Tysiąc kop grosze praskie liczono na grzywny (po 48 sztuk) lub kopy (po 60 sztuk); była to bardzo duża suma, za tysiąc grzywien kupowano klucz majętności o kilkunastu wsiach. 13. Cep bojowy bardzo niebezpieczna broń, nabijana żelaznymi kolcami, używana przez piechotę. [ Pobierz całość w formacie PDF ] |